Essay 00. Modernism in Morocco - a Brief History
scroll down for English
NL
De moderne kunstbeweging in Marokko heeft haar wortels in een cruciale periode in de geschiedenis van het land. Hoewel het ontstaan van een kunststroming altijd een fluïde gegeven is, valt de geboorte van het Marokkaans modernisme nauw samen met het aanbreken van de onafhankelijkheid in 1956. Een periode van Frans en Spaans koloniaal bestuur heeft in de jaren daarvoor diepe sporen nagelaten in de culturele, sociale en politieke structuur van de samenleving. De manier waarop de koloniale machten de kunstsector hebben beïnvloed, vormde niet alleen de basis voor het modernisme, maar leidde ook tot een voortdurende worsteling met kwesties van nationale identiteit, autonomie en de relatie tot een mondiale kunstwereld.
Koloniale invloeden: Cultureel imperialisme in de kunst
Van 1912 tot 1956 was Marokko een Frans Protectoraat, met enkele gebieden onder Spaans bestuur. Tijdens deze periode werd het culturele landschap van Marokko sterk beïnvloed door wat El Younssi omschrijft als cultureel imperialisme. In zijn essay ‘Souffles-Anfās and the Moroccan avant-garde post-independence' (2018) stelt hij dat de Franse inmenging de culturele en artistieke infrastructuur in Marokko ingrijpend veranderde. Dit werd gekenmerkt door de introductie van Franse academische en kunsteducatie-instellingen die een nieuwe visie op kunst en ambacht brachten. John Tomlinson (1991) biedt een scherpe definitie van cultureel imperialisme, waarin hij het proces beschrijft als:
> “The use of political and economic power to exalt and spread the values and habits of a foreign culture at the expense of a native culture. Where the process of imperialist control is aided and abetted by importing supportive forms of culture” (Tomlinson, 1991, 3).
Deze definitie is toepasbaar op de situatie in Marokko, waar kunstacademies werden opgericht volgens Franse richtlijnen. Marokkaanse studenten werden beperkt tot opleidingen in toegepaste kunsten, terwijl Franse en Europese studenten vrije kunsten mochten studeren. Irbouh (2005) stelt dat deze scheiding een bewuste strategie was om de Marokkaanse bevolking te controleren en te sturen, waarbij traditionele ambachten werden behouden in de oude medina’s, terwijl modernisering werd geïntroduceerd in de villes nouvelles. Dit beleid diende zowel economische als sociale doelen:
> “The Bureau of Fine Arts instituted this urbanist intervention to protect certain aspects of cultural traditions while sponsoring other aspects of modernization and development, all in the interest of stabilizing colonial domination” (Wright, 1993, 85-86).
De geboorte van het Marokkaans modernisme: Lokale tradities en kosmopolitische invloeden
De onafhankelijkheid van Marokko in 1956 bracht een nieuwe dynamiek in de kunstwereld. Onder leiding van kunstenaars zoals Farid Belkahia en Mohammed Melehi werd de Casablanca School opgericht als centrum van modernisme in Marokko. De academie, oorspronkelijk opgericht tijdens het Protectoraat, werd een platform voor experiment en hervorming. Kunstenaars combineerden lokale tradities met modernistische ideeën die ze hadden opgedaan tijdens studiereizen naar steden als Parijs, New York en Rome. Holiday Powers (2015) stelt dat deze kruisbestuiving tussen lokale en kosmopolitische invloeden cruciaal was:
> “The Casablanca group, in drawing public attention to the richness of the local visual heritage also addressed the urgent need to protect it. (…) During this same period, Belkahia began focusing on ways to decolonize Moroccan art from Western influences” (Irbouh, 2005, 8-9).
Kunstenaars zoals Belkahia en Melehi maakten gebruik van traditionele materialen zoals henna en geitenleer, wat een bewuste breuk betekende met Westerse kunstnormen. Hun werk weerspiegelde een bredere zoektocht naar een nationale identiteit in de nasleep van het kolonialisme.
Een tijd van introspectie
De optimistische energie van de eerste generatie modernistische kunstenaars maakte in de jaren 70 plaats voor een meer introspectieve en vaak symbolische benadering. Deze periode, bekend als de jaren van lood, werd gekenmerkt door economische onzekerheid, sociale spanningen en een beperkende politieke sfeer. Veel kunstenaars zochten nieuwe manieren om hun ervaringen te verbeelden, wat leidde tot een verschuiving van openbare experimenten naar meer persoonlijke en introspectieve thema's.
Het tijdschrift Souffles, opgericht in 1966, speelde in deze context een cruciale rol. Het werd een belangrijk platform voor avant-gardistische kunstenaars en schrijvers, waarbinnen de drang naar vernieuwing en culturele emancipatie sterk naar voren kwam. Hoewel het tijdschrift in 1972 werd verboden, weerspiegelde het de kracht van creatieve expressie en intellectuele weerstand in moeilijke tijden:
> “The youth and the young artists that became ‘the face’ of this movement personified what Spaniards (and the rest of the world) learned to identify as the insatiable hunger of freedom that a society experiences“ (Nichols & Rosi Song, 2013, 1).
Kunstenaars zoals Mohammed Kacimi en Farid Belkahia richtten hun werk op de verbeelding van universele emoties en spirituele thema’s, waarbij ze de beperkingen van traditionele stijlen overstegen. Zo ontstonden er nieuwe wegen voor expressie die, ondanks de uitdagingen, de basis legden voor de artistieke bloei in de daaropvolgende decennia.
De opkomst van Nayda: Een nieuwe renaissance
De derde fase van het Marokkaans modernisme, die begon na de dood van koning Hassan II in 1999, wordt vaak vergeleken met de Spaanse Movida uit de post-Franco-periode. Onder koning Mohammed VI kwam er een hernieuwde focus op culturele vrijheid en artistieke expressie. De beweging, bekend als Nayda, werd gekenmerkt door een explosie van creativiteit in verschillende disciplines, waaronder beeldende kunst, muziek en literatuur. Caubet (n.d.) beschrijft deze periode als een tijd van hoop en herdefiniëring:
> “There was so much enthusiasm and hope and so much creativity, compared to the Morocco of the 1970’s to the 1990’s.”
In de jaren die daarop volgde heeft de Marokkaanse kunstsector op institutioneel vlak positieve ontwikkelingen doorgemaakt: in Rabat is het Mohammed VI museum geopend, dat zich specifiek richt op moderne- en hedendaagse kunst. Daarnaast wordt geïnvesteerd in het organiseren van kunstfestivals en internationale biënnales in Marrakech. Vogl (2016) benadrukt dat er wisselende geluiden zijn over deze positieve focus op de Marokkaanse kunst- en cultuursector. Ze beschrijft de wijze waarop Marokko graag zijn vooruitgang op cultureel gebied wil laten zien. Een sterke kunstscène doet het land open en progressief lijken, maar belangrijker: omdat het economisch voordelig is, aangezien evenementen in verschillende delen van het land het toerisme stimuleren (Vogl, 2016, 248).
“Coming from the underground in the Hassan II era, after a presence on the public square, most artists are now back to “Debber rasek” (Manage for yourself), but a different type of DIY. The artists use new technical means, with a new scope in communication and exchanges via facebook and youtube, computers and mobile phones, so that they are not isolated anymore like the pioneers. They have also acquired, year after year, a form of social, if not political, consciousness, claiming to be citizens and actors, and not just subjects anymore.” (Caubet, n.d., 262)
Met de blik vooruit
De ontwikkeling van moderne kunst in Marokko weerspiegelt de complexe relatie tussen koloniale erfenissen, nationale identiteit en mondiale kunststromingen. Van de strijd tegen cultureel imperialisme tot de herontdekking van lokale tradities en de integratie van internationale invloeden, elke periode bracht unieke uitdagingen en mogelijkheden met zich mee.
Vandaag de dag bevindt Marokko zich op een spannend kruispunt, waarin de creatieve scene een nieuwe impuls lijkt te krijgen. De laatste jaren is er een hernieuwde energie in de culturele sector te zien, met een groeiend aantal kunstenaars die internationale erkenning krijgt. Marokko nestelt zichzelf steeds meer in de rol van een broedplaats voor creativiteit, waar traditionele invloeden worden samengebracht met moderne en mondiale trends.
De creatieve scène in Marokko blijft zich ontwikkelen en lijkt, mede door technologische vooruitgang en wereldwijde connectiviteit, verder te bloeien. Dit biedt ruimte voor een kunstwereld die niet alleen op het verleden reflecteert, maar ook vooruitkijkt naar nieuwe expressievormen en samenwerkingsverbanden.
ENG
Morocco's modern art movement is rooted in a crucial period in the country's history. Although the emergence of an art movement is always a fluid process, the birth of Moroccan modernism closely coincides with the onset of independence in 1956. A period of French and Spanish colonial rule left deep marks on the cultural, social, and political structure of Moroccan society in the preceding years. The way the colonial powers influenced the art sector not only laid the foundation for modernism but also led to a continuous struggle with issues of national identity, autonomy, and the relationship to a global art world.
Colonial influences: Cultural imperialism in art
From 1912 to 1956, Morocco was a French protectorate, with some areas under Spanish rule. During this period, the cultural landscape of Morocco was strongly shaped by what El Younssi describes as cultural imperialism. In his essay ‘Souffles-Anfās and the Moroccan avant-garde post-independence' (2018), he argues that French interference profoundly changed Morocco's cultural and artistic infrastructure. This was marked by the introduction of French academic and art education institutions that brought a new vision of art and craftsmanship. John Tomlinson (1991) provides a sharp definition of cultural imperialism, describing the process as:
> “The use of political and economic power to exalt and spread the values and habits of a foreign culture at the expense of a native culture. Where the process of imperialist control is aided and abetted by importing supportive forms of culture” (Tomlinson, 1991, 3).
This definition applies to the situation in Morocco, where art academies were established according to French guidelines. Moroccan students were limited to studying applied arts, while French and European students were allowed to study fine arts. Irbouh (2005) suggests that this division was a deliberate strategy to control and direct the Moroccan population, with traditional crafts remaining in the old medinas, while modernization was introduced in the villes nouvelles. This policy served both economic and social goals:
> “The Bureau of Fine Arts instituted this urbanist intervention to protect certain aspects of cultural traditions while sponsoring other aspects of modernization and development, all in the interest of stabilizing colonial domination” (Wright, 1993, 85-86).
The birth of Moroccan modernism: Local traditions and cosmopolitan influences
Morocco’s independence in 1956 brought a new dynamic to the art world. Led by artists such as Farid Belkahia and Mohammed Melehi, the Casablanca School was established as a center of modernism in Morocco. The academy, originally founded during the protectorate, became a platform for experimentation and reform. Artists combined local traditions with modernist ideas they had acquired through study trips to cities like Paris, New York, and Rome. Holiday Powers (2015) argues that this cross-pollination of local and cosmopolitan influences was crucial:
> “The Casablanca group, in drawing public attention to the richness of the local visual heritage also addressed the urgent need to protect it. (…) During this same period, Belkahia began focusing on ways to decolonize Moroccan art from Western influences” (Irbouh, 2005, 8-9).
Artists like Belkahia and Melehi used traditional materials such as henna and goatskin, marking a conscious break with Western art norms. Their work reflected a broader search for national identity in the wake of colonialism.
A time of introspection
The optimistic energy of the first generation of modernist artists gave way to a more introspective and often symbolic approach in the 1970s. This period, known as the "Years of Lead," was characterized by economic uncertainty, social tensions, and a restrictive political atmosphere. Many artists sought new ways to express their experiences, leading to a shift from public experimentation to more personal and introspective themes.
The magazine *Souffles*, founded in 1966, played a crucial role in this context. It became an important platform for avant-garde artists and writers, where the drive for renewal and cultural emancipation was strongly emphasized. Although the magazine was banned in 1972, it reflected the power of creative expression and intellectual resistance in difficult times:
> “The youth and the young artists that became ‘the face’ of this movement personified what Spaniards (and the rest of the world) learned to identify as the insatiable hunger of freedom that a society experiences” (Nichols & Rosi Song, 2013, 1).
Artists like Mohammed Kacimi and Farid Belkahia focused their work on imagining universal emotions and spiritual themes, transcending the limitations of traditional styles. In this way, new pathways for expression emerged that, despite the challenges, laid the foundation for artistic flourishing in the following decades.
The rise of Nayda: A new renaissance
The third phase of Moroccan modernism, which began after the death of King Hassan II in 1999, is often compared to Spain's post-Franco Movida. Under King Mohammed VI, there was a renewed focus on cultural freedom and artistic expression. The movement, known as Nayda, was marked by an explosion of creativity in various disciplines, including visual arts, music, and literature. Caubet (n.d.) describes this period as one of hope and redefinition:
> “There was so much enthusiasm and hope and so much creativity, compared to the Morocco of the 1970’s to the 1990’s”
In the following years, the Moroccan art sector has seen positive institutional developments: the Mohammed VI Museum opened in Rabat, specifically focusing on modern and contemporary art. In addition, there is an investment in organizing art festivals and international biennales in Marrakech. Vogl (2016) highlights varying opinions about this positive focus on the Moroccan art and culture sector. She describes how Morocco is eager to showcase its cultural progress. A strong art scene makes the country appear open and progressive, but more importantly, it is economically beneficial, as events in different parts of the country stimulate tourism (Vogl, 2016, 248).
“Coming from the underground in the Hassan II era, after a presence on the public square, most artists are now back to “Debber rasek” (Manage for yourself), but a different type of DIY. The artists use new technical means, with a new scope in communication and exchanges via facebook and youtube, computers and mobile phones, so that they are not isolated anymore like the pioneers. They have also acquired, year after year, a form of social, if not political, consciousness, claiming to be citizens and actors, and not just subjects anymore.” (Caubet, n.d., 262)
Morocco of Tomorrow
The development of modern art in Morocco reflects the complex relationship between colonial legacies, national identity, and global art movements. From the struggle against cultural imperialism to the rediscovery of local traditions and the integration of international influences, each period brought unique challenges and opportunities.
Today, Morocco stands at an exciting crossroads, with the creative scene appearing to gain new momentum. In recent years, there has been a renewed energy in the cultural sector, with a growing number of artists gaining international recognition. Morocco is increasingly establishing itself as a breeding ground for creativity, where traditional influences are fused with modern and global trends.
The creative scene in Morocco continues to evolve and seems, with technological advancements and global connectivity, to flourish further. This opens up space for an art world that not only reflects on the past but also looks forward to new forms of expression and collaboration.
